We zien het dagelijks in de praktijk: een gezonde koolhydraatarme/keto aanpak is de meest simpele en effectieve behandeling om het HbA1c te verlagen, bloedsuikers te verlagen en bloedsuikererlagende medicatie af te kunnen bouwen. Deze overtuigende resultaten zijn ook terug te vinden in veel onderzoeken. Op deze pagina plaatsen we de meest relevante onderzoeken. 

Koolhydraatbeperking verlaagt aantoonbaar bloedsuikers en HbA1c en leidt tot afbouw van bloedsuikersverlagende medicatie 
SOORT ONDERZOEK Systematic review van 41 RCT’s
AANTAL DEELNEMERS (indirect) 2135 deelnemers met diabetes type 2
WAT IS ONDERZOCHT Het effect van strikte koolhydraatbeperking (<50 gram koolhydraten per dag), milde koolhydraatbeperking (<130 gram koolhydraten per dag) en koolhydraatbeperking op basis van het klinische beeld van de patiënt op HbA1c, nuchtere bloedsuiker en medicatiegebruik bij mensen met diabetes.
BEVINDINGEN Koolhydraatbeperking heeft een positief effect op bloedsuikers en HbA1c volgens 40 van de 41 studies. In 34 studies werd aangetoond dat het HbA1c was verbeterd. In 33 van de 41 studies werd aangetoond dat mensen die de koolhydraatbeperkte aanpak volgden minder bloedsuikerverlagende medicatie hoefden te gebruiken. In 23 van de 41 studies verbeterde de nuchtere bloedsuiker beduidend. Er is geen enkele studie die veranderingen rapporteerde die aantonen dat koolhydraatbeperking negatief zou kunnen uitpakken.
HET ONDERZOEK Turton, J., Brinkworth, G. D., Field, R., Parker, H., & Rooney, K. (2019). An evidence‐based approach to developing low‐carbohydrate diets for type 2 diabetes management: A systematic review of interventions and methods. Diabetes, Obesity and Metabolism, 21(11), 2513–2525. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31347236/ 

Koolhydraatbeperking (<26% van de dagelijkse energiebehoefte uit koolhydraten) leidt tot overtuigende verlaging van HbA1c 
SOORT ONDERZOEK Systematic review en meta-analyse van 25 RCT’s
AANTAL DEELNEMERS (indirect) 2412 deelnemers met diabetes type 2
WAT IS ONDERZOCHT Verlaging van HbA1c bij koolhydraatbeperking (<45% van de dagelijkse energiebehoefte uit koolhydraten) in vergelijking met een koolhydraatrijk dieet (>45% van de dagelijkse energiebehoefte uit koolhydraten)
BEVINDINGEN Grotere koolhydraatbeperking (minder dan 26% van de dagelijkse energiebehoefte uit koolhydraten) leidt tot meer vermindering van het HbA1c binnen 6 maanden. Na drie maanden is de vermindering gemiddeld 0,47%. Na 6 maanden is de vermindering 0,36%. Koolhydraatbeperking tussen 26-45% van de dagelijkse energiebehoefte leidt niet tot een overtuigende daling van HbA1c. 
HET ONDERZOEK Sainsbury, E., Kizirian, N. V., Partridge, S. R., Gill, T., Colagiuri, S., & Gibson, A. A. (2018). Effect of dietary carbohydrate restriction on glycemic control in adults with diabetes: A systematic review and meta-analysis. Diabetes Research and Clinical Practice, 139, 239–252. https://doi.org/10.1016/j.diabres.2018.02.026 

Koolhydraatbeperking zorgt voor verlaging HbA1c, stabielere bloedsuikers en minder postprandiale glucosepieken 
SOORT ONDERZOEK RCT met een duur van 3 maanden
AANTAL DEELNEMERS (direct) 56 deelnemers met diabetes type 2 (28 koolhydraatarm en 28 vetarm)
WAT IS ONDERZOCHT Het effect van koolhydraatbeperking (maximaal 39% van de totale energiebehoefte uit koolhydraten) op bloedsuikers en HbA1c in vergelijking met het effect van een vetarme aanpak (maximaal 26% van de totale energiebehoefte uit vet en calorie-arm)
BEVINDINGEN De koolhydraatbeperkte aanpak verlaagde de HbA1c met 8,5%, de vetarme aanpak verlaagde de HbA1c met 4%. Beide aanpakken zorgden voor verlaging van de nuchtere bloedsuiker, bij de koolhydraatbeperkte groep was deze verlaging stabiel, terwijl er bij de vetarme aanpak geen stabiele verlaging was. Ook postprandiale bloedsuiker (2 uur na de maaltijd) was lager bij mensen die koolhydraatbeperkt aten. Mensen die koolhydraatbeperkt aten konden hun insuline afbouwen tijdens de interventie.
HET ONDERZOEK Wang, L.-L., Wang, Q., Hong, Y., Ojo, O., Jiang, Q., Hou, Y.-Y., … Wang, X.-H. (2018). The Effect of Low-Carbohydrate Diet on Glycemic Control in Patients with Type 2 Diabetes Mellitus. Nutrients, 10(6), 661. https://doi.org/10.3390/nu10060661   

Verlaging van de HbA1c door koolhydratenbeperking
SOORT ONDERZOEK Systematic review van 33 RCT’s
AANTAL DEELNEMERS (indirect) 2161 deelnemers met diabetes type 2
WAT IS ONDERZOCHT Verlaging van HbA1c bij koolhydraatbeperking (<45% van de dagelijkse energiebehoefte uit koolhydraten) in vergelijking met een vetarm dieet (<30% van de dagelijkse energiebehoefte uit vetten) over een periode van minimaal 4 weken
BEVINDINGEN Koolhydraatbeperking leidt tot een afname in HbA1c binnen het eerste jaar. Daarna lijken de verschillen tussen de groep die koolhydraatbeperkt at en de groep die vetarm at te verdwijnen. De onderzoeken achten de kans aanwezig dat dit komt doordat deelnemers in de koolhydraatarme groep minder strikt worden naarmate het onderzoek vordert. In alle studies waarbij onderzoek is gedaan naar het effect van koolhydraatbeperking bij mensen met diabetes type 2 die medicatie gebruiken, wordt met uitzondering van één studie, aangetoond dat bloedsuikerverlagende medicatie kan worden afgebouwd/gestaakt bij mensen die de koolhydraatbeperkte aanpak volgden. Dit gold niet voor de mensen die een vetarme aanpak volgden.
HET ONDERZOEK van Zuuren, E. J., Fedorowicz, Z., Kuijpers, T., & Pijl, H. (2018). Effects of low-carbohydrate- compared with low-fat-diet interventions on metabolic control in people with type 2 diabetes: a systematic review including GRADE assessments. The American Journal of Clinical Nutrition, 108(2), 300–331. https://doi.org/10.1093/ajcn/nqy096  

Hoe minder koolhydraten, hoe meer de bloedsuikers en de HbA1c worden verlaagd
SOORT ONDERZOEK Systematic review en meta-analyse van 10 RCT’s
AANTAL DEELNEMERS (indirect) 1376 deelnemers met diabetes type 2
WAT IS ONDERZOCHT Verlaging van HbA1c bij koolhydraatbeperking (<45% van de dagelijkse energiebehoefte uit koolhydraten) in vergelijking met een koolhydraatrijk dieet (45%-60% van de dagelijkse energiebehoefte uit koolhydraten)
BEVINDINGEN Koolhydraatbeperking leidt tot een afname in HbA1c van 0,34% binnen het eerste jaar (3,7mmol/mol). Zeven studies tonen aan dat een koolhydraatbeperkte aanpak er na 1 jaar voor zorgt dat bloedsuikerverlagende medicatie afgebouwd of gestaakt kan worden. Een studie focuste niet op afbouw van medicatie, maar rapporteerde wel dat er bij drie deelnemers die een koolhydraatbeperkte aanpak volgden hypoglycemie optrad.
HET ONDERZOEK Snorgaard, O., Poulsen, G. M., Andersen, H. K., & Astrup, A. (2017). Systematic review and meta-analysis of dietary carbohydrate restriction in patients with type 2 diabetes. BMJ Open Diabetes Research & Care, 5(1), e000354. https://doi.org/10.1136/bmjdrc-2016-000354  

Koolhydraatbeperking effectiever om HbA1c te verlagen en bloedsuikerverlagende medicatie af te kunnen bouwen
SOORT ONDERZOEK Systematic review en meta-analyse van 18 RCT’s
AANTAL DEELNEMERS (indirect) 2204 deelnemers met diabetes type 2
WAT IS ONDERZOCHT Het effect van strikte koolhydraatbeperking op op HbA1c in vergelijking met het effect van standaardzorg (vetarm dieet)
BEVINDINGEN Koolhydraatbeperking heeft een positief HbA1c. Daarnaast konden mensen op een koolhydraatbeperkt dieet bloedsuikerverlagende medicatie afbouwen. Deze afbouw zou het effect op het HbA1c kunnen verbloemen: als patiënten de medicatie zouden blijven gebruiken zou het HbA1c verder dalen (met risico op hypoglycemie). De verbetering van HbA1c is daardoor niet altijd direct meetbaar.
HET ONDERZOEK Huntriss, R., Campbell, M., & Bedwell, C. (2017). The interpretation and effect of a low-carbohydrate diet in the management of type 2 diabetes: a systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. European Journal of Clinical Nutrition, 72(3), 311–325. https://doi.org/10.1038/s41430-017-0019-4  

Snel medicatie afbouwen mogelijk bij koolhydraatarm/keto, bij vetarm juist meer medicatie nodig
SOORT ONDERZOEK RCT met een duur van 12 maanden
AANTAL DEELNEMERS (direct) 34 deelnemers met diabetes type 2 (16 koolhydraatarm en 18 vetarm)
WAT IS ONDERZOCHT Het effect van strikte koolhydraatbeperking (ketogeen: maximaal 20 gram per dag) op bloedsuikers en HbA1c in vergelijking met het effect van een vetarme, calorie-arme aanpak.
BEVINDINGEN Een koolhydraatarme aanpak verlaagde het HbA1c meer dan de vetarme calorie-arme aanpak. De deelnemers in de koolhydraatarme groep waren in staat hun medicatie meer te verlagen dan de deelnemers in de vetarme groep. Alle deelnemers die DP4-remmers gebruikten en koolhydraatarm aten (6 deelnemers) konden geheel stoppen met deze medicatie binnen 12 maanden. Geen van de deelnemers (4) in de vetarme groep kon dit en twee deelnemers die dit voorafgaand aan het onderzoek niet gebruikten, moesten hiermee starten tijdens het onderzoek. Drie van de tien deelnemers in de koolhydraatarme groep die metformine gebruikten konden hiermee stoppen. Geen enkele van de deelnemers in de vetarme groep die metformine gebruikten (12) kon hiermee stoppen.
HET ONDERZOEK Saslow, L.R., Daubenmier, J.J., Moskowitz, J.T. et al. Twelve-month outcomes of a randomized trial of a moderate-carbohydrate versus very low-carbohydrate diet in overweight adults with type 2 diabetes mellitus or prediabetes. Nutr & Diabetes 7, 304 (2017). https://doi.org/10.1038/s41387-017-0006-9  

Koolhydraatarm meest effectief in het verlagen van bloedsuikers, HbA1c en medicatiegebruik en voorkomen complicaties
SOORT ONDERZOEK Systematic review
AANTAL DEELNEMERS nvt
WAT IS ONDERZOCHT Het effect van strikte koolhydraatbeperking (afhankelijk per persoon, soms moet er verder gelimiteerd worden dan 20-50 gram per dag voor optimaal resultaat) op op HbA1c in vergelijking met het effect van standaardzorg (vetarm dieet)
BEVINDINGEN Koolhydraten hebben direct invloed op de bloedsuikerspiegel. De koolhydraatarme aanpak is effectief in het voorkomen van hoge bloedsuikers, één van de belangrijkste kenmerken van diabetes type 2. Hierdoor blijft de bloedsuiker stabiel en wordt de HbA1c verlaagd. Ook zorgt de koolhydraatarme aanpak ervoor dat leververvetting en alvleeskliervervetting, die de bloedsuikers verhoogt en insulineafgifte voor de alvleesklier belemmert, ervoor dat de vervetting kan worden omgekeerd. Dit heeft positieve effecten op de bloedsuikers en de HbA1c. Door verlaging van de HbA1c is er minder risico op vaatschade aan bijvoorbeeld de ogen of ledematen, en hart- en vaatziekten. Veelal kunnen mensen die koolhydraatarm eten en bloedsuikerverlagende medicatie gebruiken deze medicatie staken, of in ieder geval flink afbouwen.
HET ONDERZOEK Feinman, R. D., Pogozelski, W. K., Astrup, A., Bernstein, R. K., Fine, E. J., Westman, E. C., … Worm, N. (2015). Dietary carbohydrate restriction as the first approach in diabetes management: Critical review and evidence base. Nutrition, 31(1), 1–13. https://doi.org/10.1016/j.nut.2014.06.011  

Lagere bloedsuikers en minder bloedsuikerverlagende medicatie nodig bij een koolhydraatarm dieet
SOORT ONDERZOEK RCT met een duur van 24 weken
AANTAL DEELNEMERS (direct) 93 deelnemers met diabetes type 2 (46 koolhydraatarm en 47 vetarm)
WAT IS ONDERZOCHT Het effect van koolhydraatbeperking (maximaal 50 gram per dag) op bloedsuikers en HbA1c in vergelijking met het effect van een vetarme aanpak (<30% van totale energiebehoefte per dag). Binnen beide groepen aten de deelnemers evenveel calorieën. 
BEVINDINGEN Een koolhydraatarme aanpak verlaagde het HbA1c meer (7,7mmol/mol grotere afname) dan de vetarme aanpak, ook bloedsuikers verbeterden en waren stabieler in deze groep. De deelnemers in de koolhydraatarme groep waren in staat hun medicatie meer te verlagen dan de deelnemers in de vetarme groep. Er was 2x zoveel medicatievermindering bij de deelnemers van de koolhydraatarme groep.
HET ONDERZOEK Tay, J., Luscombe-Marsh, N. D., Thompson, C. H., Noakes, M., Buckley, J. D., Wittert, G. A., … Brinkworth, G. D. (2014). A Very Low-Carbohydrate, Low–Saturated Fat Diet for Type 2 Diabetes Management: A Randomized Trial. Diabetes Care, 37(11), 2909–2918. https://doi.org/10.2337/dc14-0845  

Koolhydraatarm/keto  effectiever in verlagen van HbA1c, bloedsuikers en medicatiegebruik, dan laag-glycemisch dieet
SOORT ONDERZOEK RCT met een duur van 24 weken
AANTAL DEELNEMERS (direct) 97 deelnemers met diabetes type 2 (48 koolhydraatarm en 49 laag-glycemisch)
WAT IS ONDERZOCHT Het effect van koolhydraatbeperking (ketogeen, maximaal 20 gram per dag) op bloedsuikers en HbA1c in vergelijking met het effect van een laag glycemische caloriebeperkte aanpak 
BEVINDINGEN Een koolhydraatarme aanpak verlaagde het HbA1c meer (-1,5%) dan de laag-glycemische aanpak (-0,5%). De deelnemers in de koolhydraatarme groep waren in staat hun medicatie meer te verlagen. Ruim 95% van de deelnemers moesten hun medicatie verlagen of staken. Bij de laag-glycemische groep was dit bij 62,1% van de deelnemers het geval. In de koolhydraatarme groep waren 4x zoveel mensen insulinevrij binnen de testperiode van 4 weken.
HET ONDERZOEK Westman, E. C., Yancy, W. S., Jr, Mavropoulos, J. C., Marquart, M., & McDuffie, J. R. (2008). The effect of a low-carbohydrate, ketogenic diet versus a low-glycemic index diet on glycemic control in type 2 diabetes mellitus. Nutrition & Metabolism, 5(1). https://doi.org/10.1186/1743-7075-5-36  

MEER WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK

Zij werden veel gezonder