BLOG van onderzoeker Esther Nederhof. Esther ondervond zelf al vele jaren geleden wat puur en echt eten met je kan doen en wilde hier wetenschappelijk onderzoek naar doen. Dat werd een lange ‘strijd’ die ze uiteindelijk verloor. Tegenwoordig houdt ze zich bezig met het coachen van mensen in haar boerderij in Norg en schrijft ze over haar ervaringen. Meer informatie over Esther lees je hier. 

Geen stress

Je hebt het vast wel eens gehoord: “Het zal wel stress zijn”. Maar je vóelt je helemaal niet gestrest. Toch kan het zijn dat er (te) veel stresshormonen in je lichaam zitten. Het woord stress wordt naar mijn mening meestal niet goed genoeg uitgewerkt. Er zijn namelijk heel veel situaties die niet stressvol zijn, maar waarbij het lichaam wel stresshormonen aanmaakt.

Wat is stress?

Biologen zien stress als een levensbedreigende situatie die onvoorspelbaar en oncontroleerbaar is. Het lichaam maakt dan stresshormonen aan om te kunnen vechten of vluchten. Het lichaam zorgt dat er energie beschikbaar is om topprestaties te kunnen leveren. Harder vechten of vluchten dan je voor mogelijk hield.

Stresshormonen

Stresshormonen zoals cortisol en adrenaline geven de lever opdracht om glucose aan te maken. Dat is handig als je fysieke inspanning moet leveren, maar niet als je achter je bureau zit. Zolang je spieren die glucose niet gebruiken, houdt de verhoogde bloedglucose de vetverbranding tegen. En dus val je niet af.

Eerst dit

Je lichaam heeft stresshormonen nodig om gezond te blijven. Het is dus niet zo dat je álle activiteiten moet vermijden waarbij stresshormonen vrijkomen. Langdurige blootstelling is wél slecht voor je gezondheid. De belangrijkste boodschap van dit stuk is daarom, dat er altijd diepe ontspanning zou moeten volgen op activiteiten waarbij stresshormonen vrijkomen.

Sociaal lichaam

Levensbedreigende situaties komen gelukkig weinig voor. Ons stresssysteem wordt echter ook actief naar aanleiding van sociale situaties. Situaties waarin je fysieke lichaam geen gevaar loopt, maar wel je ‘sociale lichaam’. Je baan kwijtraken, een scheiding, verhuizen, een slepende ruzie. Als je nu in zo’n situatie zit, beantwoord je de vraag of je last hebt van stress waarschijnlijk met “ja”. En inderdaad, je lichaam produceert stresshormonen. Een lastige situatie, want je neemt de stressor niet 1-2-3 weg.

Gedachtestroom

Maar als je er objectief naar kijkt, zul je zien dat die situatie niet 24 uur per dag fysiek aanwezig is. Toch kun je er 24 uur per dag door in beslag genomen worden. Dat komt doordat je er steeds aan dénkt. Je dénkt aan wat er allemaal zou kunnen gebeuren, of aan wat je had willen zeggen of doen. In feite veroorzaken je gedachten dan de productie van stresshormonen. Weet je die gedachtestroom te verminderen, dan vermindert ook de hoeveelheid stresshormonen en kun je weer afvallen.

Spannende situaties

Een presentatie geven, een moeilijk gesprek voeren, examen doen, feedback krijgen, zijn voorbeelden van spannende situaties waarin je ‘sociale lichaam’ gevaar loopt. En ook die situaties en gedáchten aan die situaties veroorzaken een reactie van ons stresssysteem. Het is dus echt noodzaak je gedachtestromen onder controle te krijgen als afvallen niet goed lukt.

Ga wandelen, dansen, tuinieren of koken om je hoofd leeg te maken en helemaal in het nu aanwezig te zijn. En als je gedachten toch weer met je aan de haal gaan, breng je je aandacht weer terug naar het nu, naar hetgeen je aan het doen bent. Er zijn ook allerlei (meditatie)apps en coaches die jou kunnen helpen.

Ontspanningsoefening

Deze ontspanningsoefening doe ik met bijna al mijn gasten voor mijn leefstijlretraites. Je kunt hem wandelend doen, zittend of liggend. Adem in vier tellen door je neus in en in vier tellen uit, door je neus of je mond, dat maakt mij niet uit. Zodra je de behoefte voelt, verleng je de uitademing naar zes tellen, naar acht tellen, tien, twaalf, en misschien wel tot zestien. Je kunt ook even stil blijven na je uitademing, dat is ook goed. Je inademing blijft steeds vier tellen. Verleng je uitademing alleen als je die behoefte voelt, het is geen wedstrijd.

PLING!

Om het nóg complexer te maken, ook belonende situaties activeren het stresssysteem. En dat kunnen hele kleine dingetjes zijn. Een PLING van Whatsapp, een nieuwe e-mail, een nieuw berichtje op Facebook of nu.nl, dat grappige filmpje. Álle nieuwe informatie wordt fysiologisch ervaren als een beloning en activeren dus ons stresssysteem. Dus: zet meldingen op al je apparaten uit en leg ze weg. Trouwens, ook eten activeert je beloningssysteem. Hoe vaak stop jij iets in je mond?

Beloningen

Biologisch gezien zijn beloningen geen stress, omdat de stresshormonen snel weer uit het bloed verdwijnen. Maar als de beloningen vlak achter elkaar komen, PLING! PLING! PLING! zitten er tóch altijd stresshormonen in je bloed. En als je die beloningen ook nog afwisselt met gedachten aan moeilijke of spannende situaties, zitten er écht altijd stresshormonen in je bloed. En maakt je lever voortdurend glucose aan, waardoor afvallen niet lukt, hoe goed je je ook aan de richtlijnen van The New Food houdt.

Nóg meer stresshormonen

Voedingsmiddelen, zoals koffie, thee, cacao en drop stimuleren ook de aanmaak van stresshormonen. Dat is voor gezonde mensen misschien geen probleem. Als je moeite hebt met afvallen, of andere gezondheidsklachten hebt, is het misschien wijs om drastisch te minderen met deze en andere stimulerende middelen.

Fysieke activiteit

En dan nog fysieke activiteit. Het klinkt misschien gek, maar het lichaam maakt ook stresshormonen aan bij fysieke inspanning. Ook wel logisch, want vechten en vluchten vereisen ook fysieke inspanning. Mijn advies is om fysieke inspanning slim te plannen. Klaar met je spannende situatie? Hup, een rondje rennen en daarna diep de ontspanning in.

Kies voor jezelf

Lukt dat niet? Omdat je altijd wat te doen hebt? Van het moment van opstaan tot je ’s avonds op de bank ploft? Dan is een scherpere lijn tussen inspanning en ontspanning voor jou écht nodig. En dat kan behoorlijk lastig zijn, vooral voor mensen die altijd klaarstaan voor een ander. Ik zie dat vaak bij mijn retraitegasten. Mijn advies: net als in het vliegtuig, zorg eerst voor jezelf zorgen, daarna voor een ander. Dat klinkt egoïstisch, maar je zult merken dat je pas écht met je volle aandacht klaarstaat als je écht goed voor jezelf zorgt. En dat vraagt om scherpe lijnen tussen taken die wel en niet bijdragen aan jouw welzijn.